O benestar da risa

O benestar da risa
Flickr: Lars Plougmann / http://www.flickr.com/photos/criminalintent/5841810161/
Autora: Carmen Ortega González. Médico de familia e actriz. CS San Blas. Parla. Madrid.

Epitafio: “Perdoen que non me levante”. Groucho Marx

Talvez non exista mellor opción ante a angustia que nos provoca a idea da morte que o bo humor, a risa, a gargallada, aínda que sexa forzada e nerviosa. Xa que o final da película está escrito e é imposible burlar á nosa eterna amiga, reflexionemos sobre o guión dos personaxes, e modifiquemos a trama, para converter o melodrama da vida na mellor comedia musical. Riámonos do noso destino, como Groucho Marx, xa que a cita é ineludible.

A risa é propia do home, privilexio da raza humana. Na nosa aprendizaxe é imprescindible; en sociedade, necesaria; no día a día, reconfortante; no medo, aliviadora; na enfermidade, faise básica. Ten o seu propio lugar físico no cerebro, na mesma zona onde reside a creatividade.

TOMA PRIMEIRA. O director está permisivo, entusiasta, imaxinativo.

  • ESCENA 1: É o lugar de medrar, de evolucionar

Nacemos con esa capacidade e forma parte do crecemento do neno. Ao redor dos catro meses de idade, o neno rise cando lle fan cóxegas e, aos oito meses, co xogo de vesme-non me ves. Ao ano, morren de risa e observan o comportamento pouco axeitado dun adulto (cando bebe do seu biberón, cando chupa un dedo). Cada unha destas fases é un paso máis na súa evolución e na súa maduración. As cóxegas son algo normal, un reflexo autónomo, debéndoas facer outra persoa (un mesmo non pode facerse cóxegas) e, na maioría dos casos, esa persoa debe ser coñecida. É máis, a persoa que fai as cóxegas ten que indicar que se trata dun xogo e que non ten intención agresiva, pois, se non, aqueles mesmos movementos de cochegueo suscitarán medo. Aos dous anos, o neno xa pode participar con xogos de palabras, máis ou menos complexos, acompañados de risas. A experiencia do cómico lévalle a librarse da razón para acceder a un espazo de total liberdade: percibir a incongruencia e distinguir o finxido do real son ferramentas novas no seu grao de evolución. A capacidade de utilizar a triada característica do humor (permitir, investir, perverter) adquírese ao redor desta idade, onde xa existe un alto grao de desenvolvemento intelectual.

TOMA SEGUNDA. O director volve ditatorial e inquisitivo.

  • ESCENA 2: É o momento de “incorporarnos plenamente á sociedade”

Ata os seis anos de vida, rímonos ata 300 veces ao día. Pero que é o que nos pasa na idade adulta? Chegamos á puberdade con todo o noso potencial para rir e provocar risa disposto a entrar a formar parte do xogo da vida. Con todo, reedúcasenos para que non riamos con frecuencia, xa que poderíamos parecer despreocupados, pouco serios, e provocar desconfianza nos demais. De tal forma que, con vinte anos, xa somos persoas contidas, transcendentais, tristes; tan só rimos unhas 15-20 veces ao día. Unha pena.

FLASHBACK. Miremos un momento cara a atrás.
Xa a Biblia nos di que un corazón contento funciona como un doutor. A evidencia de que así é estimulou non só a médicos, senón a filósofos e pensadores ao longo de séculos. É complicado explicar que é o que pasa dentro da alma e do corpo humano a causa do humor, pero certo é que algo sucede.

Sir Francis Bacon (1561-1626) xa falou das características fisiolóxicas da risa. Rober Burton (1577-1640) na súa Anatomía da Melancolía di: “O humor purga o sangue, rexuvenecendo o corpo, facéndoo máis vivaz e preparándoo para calquera tipo de emprego” E tamén: “A alegría é o artefacto principal para derrubar as murallas da melancolía e unha cura en si mesma”. Hobbes (1588-1679) describiu a risa como “unha paixón de gloria repentina”. Enmanuel Kant (1724-1804), na súa Crítica da razón pura, escribiu sobre a risa: “Unha sensación de saúde a través do estímulo dos procesos vitais do corpo, a afección que move os intestinos e os diafragmas”. Creo que non poderiamos atopar a unha persoa que rise de verdade e que, ao mesmo tempo, sufrise de estrinximento. Unha risa aberta é a mellor forma de facer ximnasia interior sen saír de casa.
Sir William Osler (1849-1919), icona do medicamento, considera a risa como “a música da alma”.
Ata Freud (1856-1939) expón o humor como unha terapia efectiva, sumamente útil para contrarrestar a tensión nerviosa. Atribuíu ás gargalladas o poder liberador do noso organismo de enerxía negativa.

TOMA TERCEIRA. O axudante do director explícase.

  • ESCENA 3: O corpo é sabio.

Se xente tan importante como Aristóteles, Cicerón, Kant, Bataille ou Spinoza dedicaron parte dos seus pensamentos á risa, por algo será. Con todo, desde o punto de vista científico, son poucas as investigacións actuais que valoran os seus beneficios. As endorfinas (o superheroe que todos estabamos esperando) son sustancias que se liberan en situacións pracenteiras, en emocións positivas, durante o exercicio (recordemos a risa como ximnasia interna). De estrutura e efectos similares á morfina, son liberadas pola hipófise. Actúan sobre os receptores que acougan a dor, ademais de producir un efecto sedante. A nivel mental proporciónannos euforia e benestar; a nivel corporal, tranquilidade e analxesia. Por este motivo, sentímonos atraídos por situacións cómicas, xa que estimulan en nós a liberación de devanditas sustancias. É a nosa “morfina interna”.

REESCRIBINDO A PELÍCULA
O sentido do humor ten moitas calidades: axúdanos a ser tolerantes, liberándonos do eterno dilema entre o bo e o malo; desenvolve a nosa personalidade; proporciónanos a capacidade de rirnos de nós mesmos e da vida, axudándonos a esquecer un pouco o noso ego. É un símbolo inequívoco da intelixencia humana.

Ademais, a nosa mente ten un importante protagonismo no control da dor, constituíndo un papel fundamental na loita contra a enfermidade. Existe unha relación positiva entre a apreciación do cómico, a vontade de vivir e a capacidade de afrontar unha enfermidade. O humor facilita a interacción entre o enfermo e o médico, e utilizouse de xeito deliberado como instrumento terapéutico, particularmente en psicoterapia. Un minuto de risa equivale a corenta e cinco de relaxación.

Por todo isto, non neguemos a risa aos nosos fillos e nunca permitamos que o seu debuxo de pai sexa o dun tipo serio, xa que lles estariamos negando saúde e benestar. Eles medran imitándonos. Deixemos por iso que imiten o son das nosas gargalladas. Un día sen rir, é un día perdido.

Bibliografía:
1.Anatomía de una Enfermedad o la voluntad de vivir, Norman Cousins. Ed. Kairós, 1982.
2.Risa Redentora, Peter Berguer. Ed. Kairós, 1999.
3.Guía práctica de Risoterapia, José Elías. Orión Ediciones, 2005.
4.Anatomía de la Melancolía, Rober Burton. Alianza Editorial, 2006.
5.Las vocales de la risa. Mario Satz. Miraguano Ediciones, 2001.

Artigo cortesía da Asociación Española de Pediatría de Atención Primaria

COMPARTIR

Deixar un comentario

Por favor, introduce o teu comentario!
Por favor, introduza o seu nome aquí

*