Cualificada por moitos expertos como a muller máis importante na historia das matemáticas, Emmy Noether, recoñecida como un xenio por Einstein, cúmprense 133 anos do seu nacemento. Aproveitamos para lembrala no día en que Google lle adica o cabeceiro do seu buscador.
Matemática alemá de orixe xudeu. Naceu o 23 de marzo de 1882, en Alemaña dunha familia que contiña 10 matemáticos en tres xeracións. Era a maior de catro irmáns e podería, con lexitimidade, dicirse que tiña unha vocación innata para as matemáticas. O seu pai Max era un distinguido profesor de matemáticas na Universidade de Erlangen. A súa nai Ida Kauffmann pertencía a unha rica familia de Colonia. Ambos proxenitores de Emmy eran de orixe xudea. Emmy Noether foi alumna na escola Höhere Töchter Schule en Erlangen a partir de 1889 ata 1897. Alí estudou alemán, inglés, francés, aritmética e recibiu leccións de piano. Amaba o baile e gustáballe participar das festas que organizaban os fillos dos colegas da universidade de seu pai. Nesa etapa da súa vida, as súas aspiracións centrábanse en ser profesora de idiomas e logo de estudar inglés e francés fixo o seu exame final, recibindo, en 1900, o seu certificado de profesora de inglés e francés para exercer nas escolas para señoritas do estado de Bavaria. Con todo, Emmy Noether nunca sentiu que a súa real vocación fose a de ser mestra de idiomas. Tivo que asistir ás clases impartidas polo seu pai como oínte, dada a imposibilidade de matricularse na universidade pola súa condición de muller. Entón, en Alemaña, as mulleres soamente eran aceptadas extraoficialmente nas universidades e debían solicitarlle permiso a cada profesor de cátedra para asistir ás súas clases. Nese réxime de estudo estivo en Erlangen desde 1900 a 1902. En 1903, logo de render un exame de admisión en Nürnberg, vai á Universidade de Göttingen tamén en calidade de alumna oínte. Nos anos que estivo nese establecemento universitario asiste a conferencias dadas por Blumenthal, Hilbert , Klein e Minkowski.
Entre os anos 1908 e 1915, Noether traballa no Instituto de Matemáticas de Erlangen, onde se doutorou cun soado traballo sobre os invariantes, pero sen remuneracións nin nomeamento oficial. Durante ese tempo, ela colabora co matemático alxebrista Ernst Otto Fischer, e comeza os seus traballos en álxebra teórica, polos cales será recoñecida máis tarde. Tamén traballou cos prominentes matemáticos Hermann Minkowski, Felix Klein, e David Hilbert a quen coñecera en Göttingen. En 1915, incorpórase ao Instituto de Matemáticas de Göttingen e comeza a traballar con Klein e Hilbert nas ecuacións da teoría da relatividade xeral de Einstein. En 1918, demostra dous teoremas básicos, tanto para a relatividade xeral como para a física de partículas elementais. Aínda, un deles é coñecido como o «Teorema de Noether». Con todo, e malia os labores que realizaba Emmy Noether no Instituto de Matemáticas de Göttingen, no entanto era discriminada polo seu sexo para ser aceptada como investigadora e docente titular na correspondente facultade. Só lle permitiron ser axudante de Hilbert a honores. Tiveron que interceder por ela Einstein e Hilbert para que se lle outorgasen algúns recoñecementos. En 1919, concedéuselle permiso para ditar unha conferencia e, máis tarde, en 1922, foi nomeada profesor adxunto cun pequeno soldo. Esa situación non lle foi revertida mentres permaneceu en Göttingen, non só polos prexuízos que existían entón contra a mulleres, senón tamén pola súa condición de xudea, socialdemócrata, e pacifista. Durante os anos vinte Nother realiza os seus estudos fundamentais sobre álxebra abstracta, traballando na teoría de grupo, na teoría de aneis, grupos representativos, e teoría de números. Os seus progresos no desenvolvemento das matemáticas resultaron de gran utilidade para os físicos e cristalógrafos. Os conceptos alxebraicos que Emmy desenvolveu conducían a un grupo de principios que unificaban álxebra, xeometría, álxebra lineal, topoloxía, e lóxica.
Durante o ano académico 1928-29 foi profesor visitante na Universidade de Moscú. En 1930, ditou clases na Universidade de Francfort. Os organizadores do Congreso Internacional de Matemáticas celebrado en Zurich en 1932, solicitáronlle que dese unha disertación no auditorio de sesións plenarias e, ese mesmo ano, foille concedido o prestixioso premio en matemáticas «Ackermann – Teuner Memorial Prize». Pero a discriminación en contra de Emmy Noether continuou, pero por outros motivos. En efecto, o goberno Nazi que asumira o poder en Alemaña en 1933, prohibiulle ditar clases en todo o territorio alemán. Dado o perigo que representaba para ela a contorna política que se vivía entón en Alemaña, emigra aos EUA. E, en setembro dese mesmo ano, é nomeada profesor invitado en Bryn Mawr College. Dita varias charlas e conferencias no Instituto de Estudos Avanzados da Universidade de Princeton. Consegue que o período da súa estancia académica en Bryn Mawr sexa estendido, pero en abril de 1935 é sometida a unha cirurxía uterina, morrendo dunha infección postoperatoria.
Contribucións decisivas e non abondo recoñecidas
Noether estudou os conceptos matemáticos de anel e ideal, unificou nun só corpo teórico as diferentes aproximacións anteriores e reformulou no marco do mesmo a teoría dos invariantes alxebraicos; dotou dese modo dun novo enfoque á xeometría alxebraica. A súa achega máis importante á investigación matemática foron os seus resultados sobre a axiomatización e o desenvolvemento da teoría alxebraica de aneis, módulos, ideais, grupos con operadores, etc. Neste contexto, que se chamou álxebra moderna, aplicou os seus coñecementos sobre invariantes dando rigor e xeneralidade á xeometría alxebraica. As súas investigacións en álxebra non conmutativa destacan, sobre todo, polo carácter unificado e xeneral que deu aos coñecementos acumulados durante décadas. As súas publicacións serían suficientes para valorar a súa decisiva contribución ás matemáticas, pero hai que considerar, ademais, que nunca lle interesou moito publicar e sempre lle permitiu aos seus colegas e aos seus estudantes desenvolver resultados interesantes a partir das suxestións que ela lles facía.
O cualificativo noetheriano utilízase para designar moitos conceptos en álxebra. Os aneis noetherianos recibiron este nome no seu honor, xa que foi ela a que introduciu a condición de cadea ascendente, pero tamén se fala de grupos noetherianos, módulos noetherianos, espazos topolóxicos noetherianos, etc. As súas investigacións crearon un corpo de principios que unificaron a álxebra, a xeometría, a topoloxía e a lóxica. Na súa época a súa xenialidade foi amplamente recoñecida pola comunidade matemática. Coñecemos textos de Hilbert, H. Weyl, Einstein, Alexandroff, Van der Waerden, Jacobson…, encomiando o seu talento, pero non podemos esquecer que durante os case trinta anos que estivo dedicada ao ensino e á investigación nunca conseguiu un salario digno.
Fonte: UGR