Autores: Ana Martínez Rubio. Pediatra de Atención Primaria. Distrito Aljarafe. Sevilla. Miguel Garrido Fernández. Terapeuta familiar. Universidad de Sevilla.
Este texto é unha escena ficticia, un exemplo. Describímolo como a negociación entre unha nai e a súa filla adolescente. Pero pode suceder de forma parecida cun mozo e o seu pai ou a súa nai, ou ambos. Ao final, intenta imaxinar outro exemplo calquera, prestando atención ás emocións que están en xogo.
Estás preparando a cea mentres axudas a túa filla de 6 anos coas súas tarefas. De súpeto, chega como un lóstrego Clara, a maior, cos seus 13 anos. “Mamá, mañá é o cumpre da miña amiga Esther. quedamos para ir toda a pandilla a celebralo. É na súa urbanización. Volveremos ás 12, porque a todos os deixan ata esa hora. Verdade que podo ir?”
O teu primeiro impulso é responder cun NON imperioso, que sen dúbida desencadeará un bufido e un golpe na porta, mentres a túa filla sae rezongando a clásica retahíla (“Hai que ver como es, son a única, ¡A ÚNICA! que NUNCA pode quedar deica as 12. Se non vai pasar nada! TODOS poden…”, etc. etc.) Despois haberá unha discusión, máis bufidos, malas caras e, tomes a decisión que tomes, sempre che quedará a dúbida (fun demasiado dura pois non llo permitín, fun demasiado branda e agora non poderei conciliar o sono?). E a semana próxima… máis do mesmo! con outros motivos como ir a un concerto, certo tipo de roupa, etc
Rebobinemos. O momento da pregunta non é casual. Desde pequenos os nenos saben inconscientemente ser “oportunos” e algunhas preguntas clave realízanas cando estamos ocupados en algo e, xa que logo, teñen moitas posibilidades de que esteamos distraídos e que a resposta sexa ao seu favor. Ou preguntan por separado á nai e ao pai, dicindo que o outro dixo que si. De maneira que hai que evitar responder apresuradamente. Unha opción é dicir: “Cariño, vexo que é importante para ti, pero estou ocupada agora. Despois de cear falamos” Ou máis brevemente: “Téñoo que pensar”.
E, cando chega a hora de falar e negociar, ter presente unha lista de cousas que NON convén facer ou dicir xunto a outra con estratexias que faciliten a comunicación.
Esta é a primeira:
1.- Reprochar (“A última vez fomos a recollerte e fixéchesnos esperar media hora”).
2.- Sermonear (“Non me parece ben que se lle dea tanta liberdade aos mozos”).
3.- Ameazar (“A saber que facedes e que tomades. Seguro que máis dun ofréceche tabaco ou drogas!“).
4.- Comparar (“Fíxate no teu curmán Víctor, que ten 16 anos e é tan formal” ou “Nos meus tempos…“)
5.- Porse de vítima (“E que non vou poder durmir ata que chegues”).
6.- Usar o sarcasmo (“Claro, para as festas sempre estás disposta, pero para colaborar en casa…”).
7.- Insultar (“Pois paréceme que as mozas da túa panda son unhas superficiais”)
Se nos damos conta, a lista inclúe moitas das frases que nós mesmos dicimos a miúdo e que oímos mil veces en boca doutros pais ou na nosa propia familia. A pena é que non nos acordamos do que sentiamos nós cando alguén nos daba respostas dese tipo: rabia, enfado…
Esta é a segunda lista:
1.- Admitir os sentimentos do adolescente . Iso significa ESCOITAR E PÓR NOME a eses sentimentos . (“Vexo que che fai moita ilusión ir a esa festa”). Isto é un bo comezo e propicia a colaboración.
2.- Explicar o punto de vista propio . Para iso convén falar desde as propias emocións. Xa que logo convén usar frases que empecen por “Paréceme”, “Preocúpame”, “Creo que” para describir o ou os problemas que un percibe. Tamén hai que falar das propias expectativas:
Por exemplo:
– “Preocúpame que nesa festa empeces a fumar ou a beber alcol”.
– “Paréceme que pode ser perigoso que volvas soa a casa a esas horas”.
– “É que me preocupa que ao día seguinte esteas cansada para preparar o exame de mates do luns”.
– “Gustaríame saber se vai haber algún adulto supervisando”.
– “Angústiame a idea de que che traia alguén que beba alcol e teñades un accidente”.
Isto, ademais, pode facilitar a expresión dos sentimentos do mozo, tanto os positivos como os seus temores. Isto non é sinxelo. Algúns sentimentos son conscientes, pero outros están máis ocultos. Vexamos algúns exemplos:
Que pode sentir ou pensar a nai?
– Medo de que a menor veña soa pola noite.
– Medo de que o grupo poida ter influencias negativas sobre a súa filla (consumo de tabaco, alcol ou drogas, sexo inseguro…)
– Medo a que a moza perda oportunidades para estudar (o cansazo da festa, outras influencias…) e baixe o seu rendemento escolar.
– Inseguridade sobre se é acertado responder que si.
– Inseguridade sobre se será mellor continuar co non.
– Incomodidade ante as discusións.
– Rancor porque, cando ela era adolescente, a súa familia foi moi ríxida.
– Envexa porque ela non tivo estas oportunidades de divertirse.
– Rabia porque o pai non participa nestas decisións.
E que pode sentir ou pensar a filla?
– Desexo de ser autónoma e independente.
– Desexo e excitación por probar experiencias novas.
– Temor e inseguridade ante os posibles riscos ou propostas (Realmente quero? Atreveríame?)
– Temor a ter que tomar de verdade certas decisións (fumar ou dicir non?) dentro do grupo de amigos.
– Temor a ser rexeitada polo grupo se non participa, se non se rebela, se non fai o mesmo?
3.- Escoitar o punto de vista da moza . Significa facelo sen xulgar, interromper nin criticar. Así poderán aparecer mellor os sentimentos de Clara.
– “Faime moita ilusión porque lle preparamos unha sorpresa moi divertida e, ademais, vai ir Andrés, o seu curmán, que o coñecín este verán e é moi interesante…”
– “As miñas amigas e eu temos moi claro que non imos fumar aínda que algúns da clase xa o fan”
4.- Afondar un pouco máis nos sentimentos. Destacar os aspectos negativos e positivos que atopa nos argumentos da moza.
– “Vexo que che apetece moito a festa e que, ademais, encantaríache ver a ese mozo…”
-“Hmm!, vexo que as túas amigas e ti tedes ideas claras sobre o tabaco. Supoño que sabedes que, ás veces, é difícil dicir que non cando che ofrecen verdade?”
– “Como pensaras volver? Recorda que temos o coche no taller e a esa hora xa non hai autobús”
5.- Propor alternativas.
– “Podo axudar á nai de Esther a preparar a festa e así recollemos entre todos e logo tráiote”.
– “Podemos organizar a festa aquí, se pedimos prestado o local da comunidade e logo recollemos entre todos”
– “Podes virte ás 11,30, con Xulia, que vive aquí cerca, e tomades o último bus xuntas”
– “Chamareite ás 11h30 e ás 12 en punto recollerate papá”
Tamén é posible a resposta negativa, claro, pero razoada. Por exemplo, no caso de mal rendemento escolar, presentándoo como unha consecuencia natural de estudar pouco, pero deixando lugar para futuros posibles cambios e estimulando que tome decisións, fomentando maior autonomía e responsabilidade.
Esta lista parece moi simple. A clave está nos sentimentos, que están aí; son reaccións naturais, pero negalos adoita entorpecer a comunicación. Cando negamos os nosos medos, tendemos a adoptar posturas arrogantes. E cando negamos o sentimento da outra persoa, xérase nela rancor e enfado. Descubrilo e nomealo desbloquea moitas situacións. Darse conta do sentimento que latexa tras unha frase evita enfrontamentos e malentendidos. Con todo, neste tema fáltanos adestramento. Vale a pena probalo. Ademais, pode servir de modelo para os nosos fillos á hora de levar a cabo as súas propias negociacións.
Artigo cortesía da Asociación Española de Pediatría de Atención Primaria
